HOT HOT HOT:

Cá tháng Tư là ngày gì? Nguồn gốc ngày Cá tháng Tư? Ngày Cá tháng Tư trên thế giới như thế nào?

28/03/2019 11:05 GMT+7
Ngày cá tháng Tư tiếng Anh là April Fool's Day, nhằm ngày 1/4 dương lịch hàng năm, còn gọi là ngày nói đùa, ngày nói dối, là ngày hội vui vẻ, hấp dẫn đối với những người tinh nghịch và hài hước, là ngày mà theo phong tục cũ tại một số quốc gia, bạn bè thường hay bày trò đùa giỡn nhau.
Cá tháng Tư dù không phải là ngày nghỉ lễ chính thức nhưng vẫn là phong tục truyền thống tại nhiều quốc gia kỷ niệm hàng năm vào đúng ngày 1/4, bằng cách tung nhiều tin đồn hoặc nói xạo, nói đùa vô hại về rất nhiều chủ đề khác nhau nhằm tạo niềm vui hay trêu chọc ai đó. Những tin giả như thế thường được tung ra trong cả ngày 1/4 ở hầu hết các quốc gia như Hoa Kỳ, Pháp, Ireland,... trong khi tại một số quốc gia khác, nó phải được chấm dứt vào giữa trưa như Anh, Canada, Úc, New Zealand.
Tại Ý, Pháp, Bỉ, và các khu vực nói tiếng Pháp của Thụy Sĩ và Canada, 1 tháng 4 truyền thống thường được gọi là "Cá tháng Tư" (Poisson d'avril tiếng Pháp hoặc Pesce d'aprile trong tiếng Ý). Điều này bao gồm cả cố gắng để lén dán một con cá bằng giấy vào lưng của nạn nhân mà không bị phát hiện. Những cá giấy như vậy cũng nổi bật trên nhiều bưu thiếp tại Pháp ngày đầu tháng tư vào cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20.
Ghi nhận sớm nhất về ngày đùa tháng tư có thể tìm thấy trong tập The Canterbury Tales của nhà thơ Geoffrey Chaucer (1392). Một số ý kiến cho rằng sự phục hồi ngày 1 tháng Giêng là ngày đầu năm mới trong thế kỷ 16 đã là lý do tạo thành phong tục này, nhưng giả thuyết này không được ghi chép trong các tài liệu tham khảo trước đó.
 

(Một con "Cá tháng Tư" bằng sô-cô-la đen)
 
Nguồn gốc

Phong tục dành riêng cho một ngày để bày ra những trò chơi khăm vô hại với hàng xóm được phổ biến trên khắp thế giới. Tiền thân của ngày Cá tháng Tư, bao gồm lễ hội La Mã của Hilaria là lễ hội tôn giáo thời La Mã cổ đại tổ chức vào ngày xuân phân để vinh danh nữ thần Cybele) được tổ chức ngày 25 tháng 3, và lễ của kẻ đùa thời Trung Cổ (lễ hội dân gian, thường xuyên được tổ chức bởi các giáo sĩ và giáo dân từ thế kỷ thứ 5 cho đến thế kỷ thứ 16 ở một số quốc gia châu Âu, chủ yếu là Pháp, Tây Ban Nha, Đức, Ba Lan, Anh và Scotland) được tổ chức ngày 28/12, vẫn còn là một ngày mà trò đùa được bày ra ở các quốc gia nói tiếng Tây Ban Nha. Theo thần thoại La Mã, thần cai quản địa ngục Pluto đã bắt cóc nàng Proserpina và đưa nàng tới sống cùng ông ở địa ngục. Cô gái đã gọi mẹ nhưng nữ thần Ceres chỉ nghe thấy âm vang giọng nói của con gái và đi tìm kiếm cô trong tuyệt vọng. Những cuộc tìm kiếm vô vọng đó, hay các cuộc rượt đuổi ngỗng trời, đã trở thành chuyện cười phổ biến tại châu Âu trong các thế kỷ trước.
Bertha R. McDonald, trong Harper's Weekly đã giải thích nguồn gốc của ngày Cá tháng Tư, nói rằng "một số nhà cầm quyền đã nghiêm túc trở lại với thời kì Nô-ê và con tàu của ông. Trên tờ Public Advertiser ở Luân Đôn đăng ngày 13/3/1769 đã in một đoạn trích liên quan đến thuyết này: "Sai lầm của Nô-ê khi đưa chim bồ câu ra khỏi tàu trước khi mực nước giảm, vào ngày đầu tiên của tháng Tư, và để ghi nhớ ký ức về sự giải thoát này, mọi người đã quên mất một tình huống đáng chú ý này...".
Trong Canterbury Tales của Chaucer (1392), Các nữ tu Priest Tale được đặt tên là Syn March bigan thritty dayes and two. Các nhà học giả hiện đại tin rằng có một lỗi sao chép trong bản thảo vẫn còn tồn tại, và Chaucer thực sự viết Syn March was gon. Do đó đoạn văn ban đầu nghĩa là 32 ngày sau tháng ba - 2 tháng 5, lễ kỉ niệm đính ước của Vua Richard II với Anne xứ Bohemia diễn ra vào năm 1381. Những người đọc hiểu lầm dòng này nghĩa là 32 tháng 3, tức ngày 1 tháng 4.
Năm 1508, nhà thơ người Pháp Eloy d'Amerval đã nhắc đến Poisson d'avril ("Cá tháng Tư"), có thể là ý nói đến ngày này. Nhà thơ flemish Eduard de Dene đã viết về một nhà quý tộc sai những người đầy tớ của mình làm những chuyện vặt ngu ngốc vào ngày 1/4. Năm 1686, John Aubrey đã đề cập ngày lễ là "một ngày lễ thánh của kẻ ngốc" (Fooles holy day). Ngày 1/4/1698, hàng ngàn người bị lừa đến tháp Luân Đôn để xem sư tử tắm.
Trong thời Trung cổ, cho đến cuối thế kỷ 16, ngày đầu năm mới đã được tổ chức vào ngày 25/3 (Lễ Truyền Tin) trong hầu hết các thị trấn châu Âu. Trong một số khu vực của nước Pháp, năm mới là một kỳ nghỉ kéo dài một tuần kết thúc vào ngày 1/4. Năm 1564, vua Pháp là Charles IX, lúc đó 14 tuổi, quy định ngày 1/1 là ngày đầu năm, thống nhất trong toàn quốc. Quyết định này được áp dụng năm 1567. Tuy nhiên, do phương tiện liên lạc rất lạc hậu nên nhiều người không nhận được tin đổi lịch, những người này tiếp tục coi ngày 1/4 là năm mới và bị những người khác cười vì điều này. Sau này nhiều người cho rằng phong tục Cá tháng Tư bắt nguồn từ đây.
Nhiều người lại tìm lý do khác để giải thích vì sao ngày đầu tháng Tư là ngày để cười đặc biệt. Nhà thần học Manfred Becker-Huberti cho là trong tín ngưỡng dân gian cổ xưa, nhiều người tin rằng đây là ngày không may mắn (tương tự như Thứ Sáu ngày 13). Vì theo truyền thuyết, ngày 1/4 được cho là ngày sinh và ngày chết của Judas Iscariot, người đã phản bội Chúa Giêsu Kitô và cũng được cho là ngày quỷ Lucifer bị đày xuống địa ngục.
Tại Hà Lan, nguồn gốc của ngày tháng Tư tượng trưng cho chiến thắng của người Hà Lan tại Brielle năm 1572, nơi công tước người Tây Ban Nha Álvarez de Toledo bị đánh bại. "Op 1 april verloor Alva zijn bril" là một câu tục ngữ Hà Lan, có thể dịch là "Ngày 1/4, Alva mất kính". Trong trường hợp này, chiếc kính ("bril" trong tiếng Hà Lan) nhằm ẩn dụ cho Brielle. Tuy nhiên thuyết này không cung cấp lời giải thích nào về lễ kỉ niệm quốc tế của ngày Cá tháng Tư.

Ngày Cá tháng Tư trên thế giới

Pháp
Một câu chuyện được kể lại là Henry IV, vua nước Pháp trong những năm 1589-1610, đã gửi thư cho một cô gái mười sáu tuổi, không rõ tên, bí mật hẹn hò trong một lâu đài. Khi Henry đến nơi hẹn, đã ngạc nhiên khi người chào đón ông lại là hoàng hậu Marie de Medici, vợ ông còn khiêm tốn cảm ơn ông vì ông đã theo lời mời của bà để đến dự dạ vũ vui nhộn. Những người hay đùa thường dính cá vào những người theo truyền thống cũ, nên mới có tên gọi là “Poisson d'Avril” hay Cá tháng Tư. Nhưng giả thuyết này cũng không lý giải được tại sao ngày hội nói dối lại lan sang nhiều nước khác ở châu Âu vốn không sử dụng lịch Gregorian cho tới tận sau này.

Scotland
Tại Scotland, ngày Cá tháng Tư xưa kia có tên gọi là săn chim cúc-cu (Hunt-the-Gowk) ("gowk" trong phương ngữ Scotland là tên khác của một loài chim cúc cu hay là kẻ ngốc). Những trò đùa truyền thống là yêu cầu một người nào đó chuyển giúp một tin nhắn được niêm phong có yêu cầu xin được giúp đỡ. Thông điệp trong tin nhắn ghi: "Dinna cười to, dinna cười mỉm. Hãy săn chim cúc cu ở nơi khác" ("Dinna laugh, dinna smile. Hunt the gowk another mile") và người nhận được yêu cầu tiếp tục chuyển tiếp tin nhắn đến "nạn nhân" khác. Nguồn gốc của tấm biển “Đá tôi” cũng có thể xuất phát lễ kỷ niệm ngày April “Gowks” của người Scotland.

Anh Quốc
Tại Anh, một trò đùa tháng tư là bất ngờ la hét "April fool!" (trò lừa hay là kẻ ngốc tháng Tư) và người nghe sẽ là "kẻ ngốc tháng Tư". Một nghiên cứu vào những năm 1950 của nhà nghiên cứu văn học dân gian Iona và Peter Opie, phát hiện ra rằng ở Anh, và ở các quốc gia có truyền thống bắt nguồn từ Vương quốc Anh, bao gồm Úc, các trò đùa chấm dứt vào buổi trưa. Một người mà đùa giỡn sau buổi trưa thì cũng tự là "kẻ ngốc".

Iran
Tại Iran, những trò vui nhộn được chơi vào ngày thứ 13 của năm mới Ba Tư (Nowruz), thường rơi vào ngày 1 hoặc ngày 2 tháng 4. Ngày này, được ghi nhận tổ chức từ năm 536 trước Công nguyên, được gọi là Sizdah Bedar và là trò đùa-truyền thống lâu đời nhất trên thế giới và vẫn còn tồn tại đến nay, thực tế này đã khiến nhiều người tin rằng ngày Cá tháng Tư có nguồn gốc từ truyền thống này.

Ấn Độ
Tại Ấn Độ, đã có rất nhiều điều liên quan về Ngày Cá tháng Tư trong cả điện ảnh và văn học phổ thông và mọi người đều vui vẻ với ngày này. Trong nền điện ảnh Ấn Độ, phim April Fool (phim năm 1964) của Hindi cùng với bài hát chủ đề rất phổ biến.

Romania
Tại Romania, một trò đùa ngày Cá tháng Tư được tiết lộ bằng cách hét lên "Păcăleală de 1 Aprilie!" (nghĩa là chơi khăm ngày Cá tháng Tư) với người đối diện và người đó trở thành "kẻ ngốc tháng tư".

Thụy Điển
Ngày 1/5 cũng được tổ chức tại Thụy Điển như một ngày đùa thay thế. Khi một người nào đó đã bị lừa ở Thụy Điển, và sau khi được tiết lộ rằng đó là một trò đùa, các kẻ đùa giỡn thường hay nói vần "april april din dumma sill, jag kan lura dig vart jag vill" ("tháng Tư, tháng Tư, bạn cá trích dại khờ, tôi có thể đánh lừa bạn bất cứ khi nào tôi muốn").

Tây Ban Nha
Ngày 28/12 là ngày tương đương ở Tây Ban Nha và nam châu Mỹ.
Lão Đồng Nát